Hoe wordt COPD vastgesteld (diagnose)?Wat is spirometrie?Spirometrie is een eenvoudige, pijnloze en zeer betrouwbare techniek om de longfunctie of longcapaciteit te meten en vervolgens grafisch uit te beelden. Via deze test kan een arts met zekerheid stellen of iemand aan een obstructieve longaandoening lijdt, en kan men ook de evolutie van de ziekte opvolgen | |
Spirometer
Een spirometrie gebeurt met een spirometer. Dit is een apparaat verbonden met een slangetje in rubber of karton waarin de patiënt moet blazen. Hiermee wordt de longfunctie direct gemeten. De resultaten worden grafisch weergegeven op een zg. spirogram en kunnen automatisch vergeleken worden met referentiewaarden.
Er bestaan tegenwoordig kleine draagbare apparaten van uitstekende kwaliteit die helemaal niet duur zijn. Elke huisarts zou op termijn over een dergelijk apparaat moeten beschikken.
| |
Belang van spirometrie
Iedereen is het erover eens dat een geregelde controle van de bloeddruk en van de glycemie belangrijke instrumenten zijn om hypertensie en diabetes op te sporen en patiënten op te volgen. Om dezelfde reden zou spirometrie een routine-test moeten worden voor de opsporing en opvolging van mensen met chronische longaandoeningen. Spirometrie maakt het immers mogelijk om: - longaandoeningen in een vroeg stadium op te sporen
- een correcte diagnose te stellen. De preciese plaats van de luchtwegvernauwing laat toe om een onderscheid te maken tussen COPD en astma.
- de patiënt goed op te volgen.
| |
Wie moet getest worden?
Gezien de hoge prevalentie van COPD en het gebrek aan duidelijk herkenbare symptomen, is het aan te bevelen om bij elke volwassene met ademhalingsklachten, een spirometrie uit te voeren. Wie op volgende vragen minstens 3 keer positief antwoordt, komt zeker in aanmerking voor een spirometrie: - Bent u roker of ex-roker?
- Bent u ouder dan 40 jaar?
- Hoest u regelmatig?
- Hoest u regelmatig slijm op?
- Bent u sneller kortademig dan uw leeftijdsgenoten?
| |
Wat wordt gemeten?
Heel wat mensen kennen hun bloeddruk, hun cholesterolgehalte, soms zelfs hun glycemie (suikergehalte in het bloed). Dat is perfect. In de toekomst zou u ook uw ESW en uw FVC moeten kennen. ESW = Eén seconde waarde
De één seconde waarde (ESW), ook wel het geforceerde expiratoire volume in 1 seconde (FEV1) genoemd, is het maximale volume lucht (in liter) dat bij snelle en geforceerde uitademing vanuit volledige inademing in één seconde kan worden uitgeblazen. Het is belangrijk om die ESW-waarde te vergelijken met de ‘normale’ waarden van een vergelijkbaar persoon (leeftijd, geslacht, grootte). Aan de hand daarvan kan de ernst van de luchtwegvernauwing geëvalueerd worden. FVC = Geforceerde vitale capaciteit
De geforceerde vitale capaciteit (FVC, van het Engelse Forced Vital Capacity) is het volume lucht (in liter) dat na volledige inademing maximaal kan worden uitgeademd. Het wordt gemeten tijdens een geforceerde uitademing. De patiënt moet daarbij zo hard en zo diep mogelijk inademen en daarna zo hard en zo snel mogelijk volledig uitademen. ESW/FVC
Een gezonde volwassene kan tussen 70 en 80% van zijn vitale capaciteit uitademen tijdens de eerste seconde bij een geforceerde uitademing. Ligt de waarde (uitgedrukt als ESW/FVC) lager dan 70%, dan is de kans groot dat de luchtwegen vernauwd zijn door COPD (of astma). Om na te gaan of de luchtwegvernauwing al dan niet omkeerbaar is, en om dus het onderscheid te maken tussen astma en COPD, zal de arts een bronchodilatatie (verwijding van de luchtwegen) uitvoeren. | |
Spirometrie in de praktijk
Een spirometrie kan plaatsvinden bij de longarts (pneumoloog), in een longfunctielabo of bij de huisarts. Een draagbare spirometer is nauwelijks groter dan een GSM. Meestal is het toestel verbonden aan een computer, waarbij de resultaten op het scherm verschijnen. De toestellen in een longfunctielabo en bij de longarts zijn veel groter, maar het principe is hetzelfde. Wel kunnen met die toestellen enkele bijkomende tests uitgevoerd worden. Zoals voor alle problemen met uw gezondheid, is het verstandig om eerst uw huisarts te contacteren. Indien uw huisarts het nuttig oordeelt om een spirometrie uit te voeren, kan hij/zij het onderzoek zelf doen, of u doorverwijzen naar een longfunctielabo of een longarts. Niet alle huisartsen voeren in eigen praktijk een spirometrie uit. De draagbare spirometers bestaan namelijk nog niet zo lang. Bovendien wordt een spirometrie bij de huisarts (nog) niet terugbetaald door het ziekenfonds. Ook indien uw huisarts zelf een spirometrie uitvoert, kan hij/zij u soms doorverwijzen voor verder onderzoek. Waar moet ik op letten bij een spirometrie?
Spirometrie is een eenvoudig onderzoek, maar vraagt wel een flinke inspanning van de proefpersoon. Indien u niet echt maximaal inademt, of indien u niet snel genoeg uitademt, is de test niet betrouwbaar. Het is dus erg belangrijk om goed de instructies van de arts of de technicus op te volgen. In de uren voor de test mag u geen zware maaltijd nemen en geen zeer zware inspanningen leveren. Indien u geneesmiddelen neemt voor de longen (inhalatoren, puffs,…) mag u die niet gebruiken in de uren voor de test. Is spirometrie veilig?
Een spirometrie is een zeer veilige test. Bij fel uitademen verhoogt wel de druk in de buikholte, het hoofd en de ogen. Verwittig dus uw arts indien u pas een operatie hebt ondergaan in de buik of aan de ogen. Ook indien u lijdt aan een ernstige ziekte van de kransslagaders (instabiele angor), of recent een hartinfarct, een beroerte of een klaplong (pneumothorax) hebt doorgemaakt, meldt u dit best aan de arts. Hoe verloopt een spirometrie?
De arts of de technicus zal u vragen om goed rechtop te zitten. U krijgt een klemmetje op de neus, en neemt het mondstuk van de spirometer goed in de mond, tussen de tanden. Op vraag van de arts of de technicus zult u zo diep mogelijk inademen, en daarna zo snel en zo krachtig mogelijk uitademen, tot uw longen helemaal leeg zijn. Dan opieuw volledig inademen. Men zal u vragen om dit drie of vier maal na elkaar uit te voeren, met telkens een korte rustpauze. Het geheel duurt niet langer dan een tiental minuten. Wat is omkeerbaarheid of reversibiliteit testen?
Indien de spirometrie aantoont dat u lijdt aan een luchtwegvernauwing of -obstructie, dan kan de arts of de technicus u vragen om een product in te ademen om de luchtwegen te verwijden (bronchodilatatie). U moet dan een kwartier wachten, en daarna opnieuw een spirometrie ondergaan. Op die manier kan men beter een onderscheid maken tussen astma en COPD. |
In het begin heeft een COPD-patiënt geen of bijna geen klachten. Het zijn nochtans die klachten die, zeker bij rokers of ex-rokers, een lichtje moeten doen branden, en die een vroegtijdige opsporing van COPD mogelijk maken. Volgende symptomen zijn typisch voor COPD-patiënten: - Chronische hoest, die de hele dag aanwezig is of enkel ’s ochtends bij het ontwaken;
- fluimen (expectoraties);
- een gevoel van kortademigheid (dyspnoe), vooral bij inspanning en toenemend met de jaren. De patiënten zijn hierdoor vaak niet langer in staat hun dagelijkse activiteiten uit te oefenen of zelfs een korte afstand te stappen.
- Veel mensen met COPD hebben problemen om de trap op te gaan zonder te stoppen om naar adem te happen. Mensen met COPD lopen meestal trager dan mensen van dezelfde leeftijd. Na verloop van jaren kan de kortademigheid regelmatiger voorkomen bij steeds minder en minder inspanning.
Gedurende ten minste de helft van de evolutie, is de patiënt zich van de aandoening niet bewust: - In 50% van de gevallen zijn hoest en fluimen niet aanwezig.
- In de andere helft van de gevallen worden deze symptomen door rokers als normaal beschouwd.
- In een vroegtijdig stadium doen dyspnoe of ademnood bij inspanning zich slechts bij belangrijke inspanningen voor.
De aanwezigheid van deze symptomen of problemen, vooral bij rokers of mensen die blootgesteld worden aan verontreinigende stoffen, zou aan COPD doen denken. Er bestaan ook vragenlijsten waarmee patiënten kunnen achterhalen of het aangewezen is een arts te raadplegen (zie verder). Met een eenvoudige ademtest, een zogenaamde spirometrie, kan de diagnose snel en pijnloos bevestigd worden. Het is belangrijk dat de diagnose zo vroeg mogelijk gesteld wordt om een verdere evolutie van de ziekte te kunnen voorkomen. ________________________________________________________________ | |
